آمار طلاق چگونه محاسبه می‌شود؟

محمدجواد محمودی، رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور با استناد به آمار های طلاق در فاصله سال ۱۳۴۵ تا ۱۴۰۲ بیان کرد: یکی از رایج‌ترین شاخص‌ها برای بررسی رویدادهای ازدواج و طلاق در ایران که به طور معمول توسط کاربران عمومی و حتی در متن‌های تخصصی استفاده می‌شود، نسبت ازدواج به طلاق است.

این نسبت حاصل تقسیم تعداد ازدواج‌های یک سال بر تعداد طلاق‌ها در همان سال است که تعداد ازدواج‌های انجام شده به ازای هر طلاق در آن سال را نشان می‌دهد. این نسبت با توجه به شرایط خاصی به عنوان نشان‌گر وضعیت استحکام ازدواج‌ها در نظر گرفته شده‌ است.

با این وجود این معیار در واقع در شرایطی که روند ازدواج کاهش یافته باشد، (به ویژه به عنوان مخرج کسر «نسبت طلاق به ازدواج») و روند طلاق افزایش پیدا کرده باشد، بیانگر آن‌چه در جامعه به عنوان وضعیت استحکام ازدواج شناخته می‌شود نیست، چرا که دو جمعیت و نسل متفاوت را مقایسه می‌کند و روند تغییرات حاصل شده از این نسبت، اشتباهاتی را به دنبال دارد.

وی افزود: فرآیند تشکیل خانواده، مربوط به بخشی از جامعه با ساختار سنی و ویژگی‌های متفاوت از بخشی است که معمولا پس از چند سال زندگی مشترک تصمیم به طلاق گرفته‌اند.

برای افرادی که هرگز ازدواج نکرده‌اند و همچنین افرادی که تنها یکبار اقدام به ازدواج کرده‌اند، اما در زمان بررسی بدون همسر هستند، می‌توان امکان ازدواج را در نظر گرفت؛ این در حالیست که تنها برای افرادی که همسر دارند، امکان طلاق وجود دارد.

همچنین طلاق‌هایی که در یک سال به‌خصوص انجام می‌شود، ممکن است مراحل ابتدایی آن در سال قبل شروع شده باشند و به طور معمول بر اساس ازدواج‌هایی هستند که در سال‌های قبل ثبت شده‌اند.

در نتیجه با توجه به تفاوتی که بین افرادی که در معرض رخدادهای طلاق و ازدواج هستند وجود دارد، محاسبه نسبت ازدواج به طلاق در این روش نمی‌تواند نمایش مناسبی از وضعیت طلاق ‌و ازدواج در کشور باشد. علاوه بر آن به هیچ عنوان پاسخ دقیقی برای پرسشِ «از هر چند ازدواج یکی به طلاق ختم می‌شود؟» نیست.

رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور تصریح کرد: در مطالعه طولی انجام شده روی ازدواج‌های ثبت شده در سال ۱۳۹۲ با عنوان «تحلیل ازدواج هم آغازه‌ای ازدواج سال ۱۳۹۲» توسط کارشناسان سازمان ثبت احوال کشور که مقاله آن نیز در فصلنامه جمعیت شماره ۱۱۹ و ۱۲۰ منتشر شده است، تقریباً ۱۵ درصد از خانواده‌های شکل گرفته در آن سال، تا دی ماه سال ۱۴۰۱ در اثر طلاق از هم پاشیده شده‌اند؛ یعنی از هر ۷ ازدواج ثبت شده در سال ۱۳۹۲ یکی تا دی ماه سال ۱۴۰۱ منجر به طلاق شده است.

با این وجود اگر نسبت ازدواج به طلاق را در سال ۱۳۹۲ مورد محاسبه قرار دهیم، به عدد کمتر از ۵ ازدواج در مقابل هر یک طلاق می‌رسیم.

محمودی با بیان اینکه شاخص نسبت ازدواج به طلاق تنها برای مقایسه وضعیت ثبت در مناطق، آن هم در بازه‌های طولانی مدت مفید است و استفاده از آن در بررسی وضعیت طلاق در استان‌ها یا کشور در یک روند طولی، کاری نادرست است، گفت: نرخ ناخالص طلاق و همچنین نرخ خالص طلاق شاخص مناسبی برای ارزیابی وضعیت فروپاشی خانواده در یک جامعه است.

این شاخص نشان دهنده نسبت تعداد مطلق طلاق‌های رخ داده بین هزار نفر از جمعیت در یک سال خاص است. نرخ ناخالص طلاق از حدود ۰.۹۶ به ازای هر هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۴۵ به حدود ۱.۹ (حدود دو برابر) طلاق به ازای هر هزار نفر جمعیت در سال ۱۳۹۰ افزایش یافته و سپس با یک رشد کٌند به ۲.۵۱ طلاق به ازای هر هزار نفر جمعیت در سال ۱۴۰۱ رسیده است.

کاهش شیب نرخ رشد طلاق در سال‌های اخیر 

رئیس موسسه تحقیقات جمعیتی کشور با بیان اینکه سرعت نرخ رشد طلاق در چند سال‌ اخیر در مقایسه با قبل کمتر شده است، تاکید کرد: تعداد طلاق‌ها در ایران در فاصله سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۱ به‌طور دائم افزایش یافته و از ۹۴ هزار طلاق در سال ۱۳۸۵ به حدود ۲۰۸ هزار در سال ۱۴۰۱ افزایش پیدا کرده و در سال ۱۴۰۲ به میزان اندکی کاهش یافته و به حدود ۲۰۱ هزار رسیده است.

محمودی بیان کرد: معیار دیگر، شاخص میزان طلاق خالص است که از تقسیم تعداد طلاق‌ها در یک سال بر تعداد زنان دارای همسر در همان سال به دست می‌آید.

این شاخص در سال ۱۳۹۵ رقم ۸.۳۵ در هزار را نشان می‌دهد. در واقع به ازای هر ۱۰۰۰ زن متأهل، ۸.۳۵ نفر در سال ۱۳۹۵ از همسر خود جدا شده‌اند. این شاخص در سال ۱۳۶۵ برابر ۳.۸ در هزار بوده و افزایش میزان طلاق را نشان می‌دهد.

سن اولین طلاق در مردان و زنان ۴ سال افزایش یافته است.

وی در ادامه با بیان اینکه در سال ۱۴۰۲، میانگین سن در زمان نخستین طلاق برای مردان و زنان به ترتیب ۳۸.۶ و ۳۳.۹ سال است، گفت: این شاخص در سال ۱۳۹۲ به ترتیب ۳۴.۷ و ۲۹.۹ سال برای مردان و زنان بوده است. به عبارت دیگر در فاصله سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲ به ترتیب ۳.۹ سال و ۴ سال به میانگین سن مردان و زنان در زمان تجربه نخستین طلاق اضافه شده که نشان می‌دهد سن اولین طلاق افزایش یافته است.

ایسنا