یاور شهرها به کمک زنان آسیب‌دیده می‌آیند

با اینکه بیش از چهار دهه از آغاز فعالیت دفاتر حمایتی و بازپروری ویژه زنان آسیب‌دیده و زنان معتاد متجاهر توسط سازمان بهزیستی می‌گذرد، هنوز چالش‌ها و کمبودهای جدی در این حوزه وجود دارد. این چالش‌ها موجب شده است که نهادهای مختلف، از جمله شهرداری، به این موضوع ورود کنند.

 در این راستا، شهرداری تهران در سال‌های اخیر مراکز حمایتی تحت عناوینی چون مدد سراها و یاور شهرها را افتتاح کرده است. این مراکز نه تنها برای ساماندهی و حمایت از مردان ایجاد شده‌اند، بلکه تعدادی از آن‌ها به نگهداری و درمان زنان آسیب‌دیده نیز اختصاص دارند.

 در یکی از آخرین اقدامات، شهرداری اعلام کرده که مرکزی را برای پایش زنان آسیب‌دیده راه‌اندازی کرده است. اما ماهیت این مرکز و اقدامات آن برای حمایت از زنان آسیب‌دیده سؤالاتی است که مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران به آن‌ها پاسخ داده است.

در طول تاریخ، موضوع آسیب‌های فردی و اجتماعی که زنان را تهدید می‌کند و پیامدهای آن، یکی از چالش‌های اصلی کشورها بوده است. به اعتقاد کارشناسان، زنان در شرایط محرومیت از فرصت‌های اجتماعی، تحصیلی و شغلی، زیستن در فقر مزمن و محرومیت‌های عاطفی و همچنین سوء رفتار و اعتیاد، آسیب‌پذیرتر از مردان هستند.

در کشور ما نیز با درک اهمیت این موضوع، در سال ۱۳۵۹ وظیفه حمایت و بازپروری زنان و دختران آسیب‌دیده اجتماعی به سازمان بهزیستی کشور واگذار شد و در سال ۱۳۶۰، اداره‌ای به نام «اداره سرپرستی و ارشاد» در این سازمان تأسیس شد که بعدها به «دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی» تغییر نام داد. این دفتر تا سال ۱۳۷۷ تنها با چهار مرکز (سه مرکز در تهران و یک مرکز در مشهد) فعالیت داشت و در سال ۱۳۷۸، کارشناسان آن با هدف ارتقای کمی و کیفی این مراکز، دستورالعمل اجرایی حمایت و بازپروری دختران و زنان آسیب‌دیده اجتماعی را تدوین کردند. نتیجه این تلاش‌ها منجر به تأسیس مراکزی با ظرفیت ۳۰ نفر در استان‌های مختلف شد.

نقش سازمان بهزیستی

در همین راستا، سید جواد حسینی رئیس سازمان بهزیستی کشور در سال گذشته بیان کرده بود که خدمات به افراد آسیب‌دیده، به‌ویژه زنان آسیب‌دیده، از طریق «خانه تلاش»، «خانه سلامت»، «حامی سرا» و مراکز روزانه «ندای مهر» ارائه می‌شود. همچنین، رئیس سازمان بهزیستی استان تهران در اسفندماه سال گذشته اعلام کرد که دوخانه سلامت برای دختران در معرض آسیب در تهران فعال است و سومین خانه در قالب پردیس حمایت و توانمندسازی زنان افتتاح خواهد شد.

محمد نصیری همچنین افزود: هدف از خانه‌های سلامت، حمایت و ارائه خدمات مددکاری به دختران در معرض آسیب و جلوگیری از وقوع آسیب‌های اجتماعی، فراهم‌کردن زمینه‌های تحصیل، اشتغال و خودکفایی این افراد و شناسایی استعدادها و توانمندی‌های آن‌هاست.

وی در ادامه درباره مراکز مداخله و عملکرد آن‌ها نیز توضیح داد که وقتی فردی با اورژانس اجتماعی تماس می‌گیرد، کارشناسان کودکان و زنان آسیب‌دیده را به مراکز مداخله می‌برند تا وضعیت آن‌ها تعیین تکلیف شود. علاوه بر مراکز مداخله، خانه‌های امن نیز برای زنان و مادرانی که دچار خشونت خانگی شده‌اند، دایر شده است. هدف از راه‌اندازی این خانه‌ها، حمایت و توانمندسازی زنان تحت خشونت خانگی است.

مرکز غربالگری، یک گام نوین

اکنون به نظر می‌رسد موضوع زنان آسیب‌دیده به شکل جدیدتری مطرح شده و متولیان به پیگیری آن پرداخته‌اند. چندی پیش، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران از راه‌اندازی مرکز غربالگری زنان آسیب‌دیده در مرکز فوریت‌های اجتماعی شهر تهران خبر داد. وی توضیح داد که این مرکز باهدف تسریع در روند خروج زنان آسیب‌دیده از چرخه آسیب راه‌اندازی شده و با همکاری سازمان بهزیستی و حضور متخصصان آسیب‌های اجتماعی، پزشکان و مددکاران فعالیت خواهد کرد.

نقیب در مورد فرایند جذب و ساماندهی و حمایت از زنان آسیب‌دیده توضیح داد که مردان آسیب‌دیده و معتاد متجاهر قبلاً در مراکز یاور شهر ساماندهی می‌شدند و حالا مرکز تخصصی غربالگری برای زنان آسیب‌دیده راه‌اندازی شده است. این مرکز مجهز به تجهیزات پزشکی است و تست‌های اولیه اعتیاد و معاینات پزشکی توسط متخصصان انجام می‌شود. بانوانی که در این فرایند دچار اعتیاد یا بیماری‌های خاص شناسایی شوند، به مراکز مخصوص زنان فرستاده خواهند شد.

وی همچنین افزود که زنان بی‌خانمان که معتاد نیستند به مراکز تحت نظارت نهادهای حمایتی فرستاده می‌شوند و آن دسته که به اعتیاد گرفتار شده‌اند، در سامانه «غوام» ثبت‌نام می‌شوند.

نقیب در پایان خاطرنشان کرد که در مراکز حمایتی، خدمات متنوعی به زنان آسیب‌دیده ارائه می‌شود و برنامه‌های حمایتی شامل سم‌زدایی، بازیابی هویت، مهارت‌آموزی و اشتغال‌زایی است. همچنین این زنان به مدت حداکثر ۶ ماه در مراکز نگهداری و حمایت می‌شوند و پس از بازگشت به جامعه نیز تحت نظارت خواهند بود. امید است که با این اقدامات، مراکز حمایتی و غربالگری بهبود یابند و بیشتر شوند.

شهروند