چرا باید مهریه را واقع‌بینانه تعیین کنیم؟

حجت‌الاسلام والمسلمین علی نهاوندی، روز سه‌شنبه در مراسم افتتاحیه «رویداد تخصصی دانش‌افزایی در تقنین میان‌رشته‌ای مهریه»، اظهار داشت که مهریه بر اساس نصوص دینی و عرف اجتماعی ایران، یک حق طبیعی و هدیه‌ای اخلاقی برای زن محسوب می‌شود که هدف آن تقویت پیوند زناشویی است. با این حال، تعیین ارقام نجومی و خارج از توان زوج، این کارکرد طبیعی را مخدوش کرده و می‌تواند بنیان خانواده را به شدت تضعیف کرده و حتی به فروپاشی آن منجر شود.

خطرات حقوقی و فقهی مهریه‌های غیرواقع‌بینانه

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، با تأکید بر اینکه پرداخت مهریه در فرهنگ اسلامی واجب و دارایی شرعی زن است، اشاره کرد که تجارب اجتماعی گواه آن است که بی‌توجهی به پیامدهای مهریه‌های غیرواقع‌بینانه، آسیب‌های عمیق حقوقی، فرهنگی و اجتماعی ایجاد می‌کند.

وی در تشریح مبانی قانونی و فقهی این موضوع گفت: اگرچه ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی تعیین مهریه را به توافق طرفین واگذار کرده و محدودیتی در میزان آن ایجاد نکرده است، اما از منظر فقهی وضعیت متفاوت است. اگر مهریه نامعقول و غیرقابل تسلیم باشد، عنوان «سفهی» (غیرعقلایی) پیدا می‌کند. در چنین شرایطی، هرچند عقد نکاح صحیح است، اما مهریه باطل شده و بر اساس فتوای برخی مراجع عظام تقلید، باید تعدیل و به «مهرالمثل» (مهریه متعارف) تبدیل شود.

مطالبه از حاکمیت: دوری از قوانین سلبی

حجت‌الاسلام نهاوندی با اشاره به سابقه تاریخی مهریه از قانون حمورابی گرفته تا دوران جاهلیت و تحول بزرگ اسلام در تبدیل مهریه به حق شخصی زن و عند‌المطالبه دانستن پرداخت آن، یادآور شد که روایات نبوی نیز همواره نسبت به مهریه‌های سنگین هشدار داده و آن را عاملی برای شومی و ناسازگاری در زندگی مشترک معرفی کرده‌اند.

وی تأکید کرد که قانونگذار نباید با تصویب قوانین صرفاً سلبی، کارکرد طبیعی و شرعی مهریه را از بین ببرد. در عوض، نظام حکمرانی ناگزیر است که برای صیانت از نهاد خانواده، با نگاهی جامع، واقع‌بینانه و میان‌رشته‌ای به این موضوع ورود تخصصی داشته باشد.

مشکل فراتر از قانون است

در ادامه این رویداد، کارشناسان حاضر نیز بر ابعاد چندگانه مسئله  تأکید کردند.

حجت‌الاسلام علی غلامی، مسئول کارگروه زن و خانواده، بر لزوم برقراری یک پیوند منطقی میان طرح‌های مرتبط با محکومیت‌های مالی و نظام مالی زوجین تأکید کرد.

همچنین، حجت‌الاسلام فرج الله هدایت‌نیا، استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با تشریح تحولات تقنینی و قضایی مهریه، اظهار داشت که ماهیت بسیاری از مشکلات فعلی، فرهنگی، مهارتی و رفتاری است و صرفاً با اصلاح و تغییر قوانین حل نخواهد شد.

خبرگزاری ایرنا