پهلوان زن در سرزمین ایران

گردآفرید یکی از شاخص‌ترین شخصیت‌های زن در شاهنامه فردوسی است که نمادی از تدبیر، ملی‌گرایی و شجاعت ایرانیان محسوب می‌شود. وی که دختر گژدهم، فرمانده سپیددژ بود، با پنهان کردن هویت زنانه خود و پوشیدن زره، در برابر سهراب جنگید و توانست با دلیری، از اسارت فرار کند.

گردآفرید شخصیتی منحصر به فرد در شاهنامه است که به دلیل خصوصیات ویژه خود از دیگر زنان حماسی متمایز می‌شود. وی نه تنها دختری زیبا و شجاع بود، بلکه در میدان نبرد هم مهارتی فوق‌العاده از خود نشان داد. فردوسی درباره‌ او می‌گوید:

زنی بود بر سان گرد سوار همیشه به جنگ اندرون نامدار

او برخلاف بسیاری از زنان در داستان‌های حماسی که بیشتر در نقش مادر یا همسر حضور دارند، شخصیتی مستقل دارد که با تصمیم خود در میدان جنگ حاضر می‌شود.

روایت نبرد گردآفرید و سهراب

داستان گردآفرید زمانی آغاز می‌شود که سهراب، پسر رستم، در جستجوی پدر از توران به قصد جنگ با ایران لشکرکشی می‌کند و در مسیر خود به دژ سپیددژ می‌رسد. هژیر، فرمانده سپیددژ در جنگ با سهراب شکست می‌خورد و اسیر می‌شود. این شکست، مردم دژ را می‌ترساند، با این وجود گردآفرید که چنین وضعیتی را ننگ می‌داند، آماده نبرد می‌شود.

وی با مخفی کردن هویت زنانه خود و پوشیدن زره به میدان جنگ می‌رود. در آغاز، گردآفرید با مهارت فوق‌العاده خود به سهراب حمله‌ور می‌شود و تیرهایی به سمت او پرتاب می‌کند. اما سهراب که جنگجویی قوی است، سرانجام به او نزدیک شده، زره‌اش را می‌درد و نقاب از چهره‌اش برمی‌دارد. در این لحظه، سهراب متوجه می‌شود که حریفش نه یک مرد، که زنی شجاع و زیبا است. گردآفرید که به اسارت گرفته شده، با سخنوری و زیرکی خاص خود، سهراب را فریب می‌دهد و او را قانع می‌کند که اجازه دهد او به دژ برگردد تا دروازه‌ها را برایش باز کند. با این وجود به محض بازگشت به دژ، دروازه را می‌بندد و از بالای دژ فریاد می‌زند:

ترکان ز ایران نیابند جفت!

گردآفرید نمادی از شجاعت زنان ایرانی است. برخلاف بسیاری از زنان در داستان‌های حماسی که نقش‌هایی منفعل دارند، او یک جنگجوی واقعی است که نه تنها در میدان جنگ حضور پیدا می‌کند، بلکه با هوش خود دشمن را فریب داده و جان خود را نجات می‌دهد.

داستان او نشان می‌دهد که زنان نیز می‌توانند در اسطوره‌ها و تاریخ تاثیرگذار باشند و به‌عنوان نمادی از افتخار و مقاومت ملی شناخته شوند.

بیتوته