وقتی خانه‌داری رقابت در کدبانویی بود، نه فرار از تکرار

این یادداشت کوتاه بر پایه پژوهش پیشینی نبوده و تنها تأملی در پاسخ به این پرسش است. خانه ‎داری فعالیتی بسیار گسترده و شامل تمامی مناسباتی است که با پرورش، مراقبت و تغذیه اعضای خانواده مرتبط است. مشخص‎ترین نمود خانه‎داری رسیدگی به خانه و فراهم کردن مواد غذایی و تغذیه اعضای خانواده بوده است. تنظیم بودجه خانواده با مناسبات سفره از ضروریات خانه‌داری بوده و هست.

از این‌رو در مناسبات پیشینی خانه‎داری اواخر تابستان زمان پر مشغله‌ای برای زن خانه ‎دار بوده است که خود را برای پاییز آماده کند؛ ترشی، رب، آبغوره و لیمو، سبزی خشک یا سرخ شدن انواع خورشت ها و پلوها و…

دغدغه این موارد که بعضا با همراهی اعضای خانواده یا همسایگان بوده است بیشتر شبیه یک گردهمایی یا جشن کوچک بوده است که زنان را در فضای خانه دور هم جمع می‎کرده است. این گردهمایی که با جبران کمک، به خانه دیگری منتقل می‎شده است، این مراسم را ادامه ‎دار می‎کرده است.

بنابراین مساله خانه‌داری و به عنوان مثال آماده شدن برای پاییز و زمستان تنها زحمتی برای فراهم آوری مواد غذایی نبوده است بلکه به عنوان نوعی فعالیت جمعی سالانه قلمداد می‎شده است.

بدیهی است لذت بردن اعضای خانواده و احیانا قدردانی شوهر و فرزندان و نمایش یک زن کدبانو و تایید اجتماعی نیز این رویه را تقویت می کرده است.

زنان خانه‌دار در زمان‌های نه چندان دوری که فضای سنتی بر جامعه و خانواده_ایرانی حاکم بوده است، زنان زیادی شبیه خود می‎دیدند و رقابت در ارائه تصویر با کیفیت تری از کدبانویی بوده است نه انجام کمترین کار در خانه. نبود تصویر جایگزین و شباهت حداکثری زنان به یکدیگر در رویه زندگی و البته دریافت تایید اجتماعی، زنان خانه دار را از احساس کسالت یا بیهودگی رها می‎کرد. مضاف بر اینکه در زمان گذشته مهمانی‎ ها و گردهمایی ‎ها خانوادگی و زنانه بیشتر از زمان حاضر رخ می‎داد.

در زمانی که رسم خبر دادن برای مهمان شدن وجود نداشته و هر زمان میزبان آماده پذیرایی از مهمان بوده است، تنهایی و خلوت و فکر کردن به کارهای تکراری، دغدغه زن خانه‌داری نبوده است.

مراودات خانوادگی و دوستانه زمان فراغت دلپذیری برای زنان بوده و آنان را از تنها ماندن و فکرهای وسوسه انگیر دور می‎کرده است.

اگرچه مسئولیت خانه‌داری بسیار سنگین بوده و هست اما کمک‎های خانوادگی از جانب زنان و درگیر شدن دختران خانواده که علاوه بر کمک، مهارتهای لازم را هم می‌آموختند در این میان مفید فایده بوده است.

همچنین نبود نسخه‎ های رقیبی که خانه‌داری را امری بی‌ارزش، مصرفی و یکنواخت توصیف می‎کردند، زن خانه‌دار را در مورد جایگاهش به تردید نمی ‎انداخت.

وضعیت امروز برخی زنان خانه‌داری که این فعالیت را ناخوشایند، غیر مفید یا نادیدنی می‌شمارند، اگرچه محترم و قابل شنیدن است، اما به دلایل مذکور و دلایل دیگری که نیازمند بررسی است در حال رخ دادن است.

خانه‌داری، خانه‌مانی یا خانه‌نشینی نیست و هر زنی می‎تواند مطابق الگوی منطبق با شرایط زندگی خود نسخه‎ای از آن را ارائه کند؛ به نحوی که نیاز معتبر به فعالیت اجتماعی- فرهنگی- اقتصادی ‎اش تامین شود و هم خانواده از حضور زنانه او بهره ‎مند و برخودار باشد.

زن مدیر داخلی خانواده است و در این مسیر شوهر و فرزندان موظف به کمک و همراهی با آنان هستند.

دکتر سمیه خراسانی