فرصت طلایی مشاغل خانگی برای توانمندسازی زنان

مشاغل خانگی به عنوان یکی از مؤثرترین راهکارهای اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی در کشور، در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرده‌اند. این نوع مشاغل که عمدتاً در محیط منزل انجام می‌شود، علاوه بر ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب، در کاهش بیکاری و افزایش درآمد خانواده‌ها نیز تأثیرگذار است.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که توسعه مشاغل خانگی می‌تواند به عنوان راه‌حلی پایدار برای رفع مشکلات اقتصادی و اجتماعی، به ویژه در مناطق محروم و روستایی، مورد توجه قرار گیرد. این مشاغل با هزینه‌های کمتر و نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه محدود، امکان فعالیت اقتصادی را برای افراد با توان مالی محدود فراهم می‌کنند.

از دیگر مزایای مشاغل خانگی می‌توان به انعطاف‌پذیری زمان کار و امکان تطبیق آن با مسئولیت‌های خانوادگی اشاره کرد که به ویژه برای زنان و جوانان اهمیت زیادی دارد. همچنین، افزایش تولیدات داخلی و کاهش وابستگی به واردات از دیگر دستاوردهای توسعه مشاغل خانگی است.

کاهش هزینه‌های راه‌اندازی و نگهداری، عدم نیاز به اجاره یا خرید فضای اداری و کاهش هزینه‌های جاری از دیگر مزایای این مشاغل است. افراد می‌توانند ساعات کاری خود را با برنامه‌های خانوادگی و زندگی شخصی هماهنگ کنند.

ایجاد فرصت شغلی برای گروه‌های مختلف، به ویژه زنان، جوانان، سالمندان و افراد دارای معلولیت، امکان فعالیت و کسب درآمد را فراهم می‌آورد. با ایجاد مشاغل کوچک خانگی، سطح اشتغال افزایش یافته و فشار بر بازار کار کمتر می‌شود. همچنین، افراد می‌توانند به صورت مستقل درآمد کسب کنند و به اقتصاد خانواده کمک کنند. ارتباط مستقیم با بازار، امکان تولید محصولات متناسب با نیاز بازارهای محلی و شخصی‌سازی خدمات را افزایش می‌دهد.

وزارت کار در یک گزارش سیاستی به توسعه مشاغل خانگی اشاره کرد و توضیح داد. بنا بر تخمین سازمان بین‌المللی کار بر اساس نظرسنجی در ۱۱۸ کشور، در سال ۲۰۱۹، حدود ۲۶۰ میلیون نفر در سراسر جهان به کار خانگی مشغول بودند که معادل سهمی ۷.۹ درصدی از اشتغال جهان است. دلایل متعددی برای فعالیت در مشاغل خانگی وجود دارد. تعداد زیادی از افراد فعال در مشاغل خانگی به دلایل مختلف قادر به ورود به اقتصاد رسمی نیستند؛ از سوی دیگر، با تغییرات سریع در شرایط اقتصادی، گرایش نظام تولید به انعقاد قرارداد با افراد خوداشتغال در راستای کاهش ریسک‌ها و هزینه‌های تولید و رقابتی‌تر ساختن قیمت‌های محصولات، تقویت شده است.

در این گزارش آمده است، تعریف قانونی و مصوب مشاغل خانگی در نظام حقوقی و اجرایی ایران به شرح زیر است: «مشاغل یا کسب‌وکارهای خانگی، آن دسته از فعالیت‌هایی هستند که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضاهای مسکونی در قالب یک طرح کسب‌وکار بدون مزاحمت و ایجاد اختلال در آرامش واحدهای مسکونی هم‌جوار شکل می‌گیرند و منجر به تولید خدمت و یا کالای قابل‌عرضه به بازار خارج از محیط مسکونی می‌گردند». عمده فعالیت‌های مهم و اجرایی و سیاستی حوزه مشاغل خانگی در کشور از سال ۱۳۸۹ و پس از تصویب قانون سامان‌دهی و حمایت از مشاغل خانگی، تحت نظارت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و به طور خاص معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال این وزارت‌خانه پیش برده شده‌اند.

در گزارش حاضر که با هدف معرفی الگوهایی کارآمد برای توسعه مشاغل خانگی در کشور تدوین شده است، علاوه‌بر الگوی توسعه مشاغل خانگی در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، ۴ الگوی دیگر شامل الگوی بانک رسالت، جهاد دانشگاهی، مؤسسه خدمات مالی خرد (تاک) و بنیاد برکت، مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی‌های گزارش نشان می‌دهد که این الگوها به ترتیب بر مداخلات متفاوت تأمین مالی، ترویج راهبری اجتماعی، مهارت‌آموزی، تشکیل گروه‌های خودیار و توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی جوامع محروم تمرکز دارند.

باوجود برخی تفاوت‌ها، نقطه اشتراک این الگوها تأکید بر نقش تنظیم‌گری دولت از جمله در تهیه خط‌مشی‌ها و دستورالعمل‌های کلان، بسترسازی و مذاکره با بازیگران بزرگ، پایش و نظارت بر توسعه مشاغل خانگی و لزوم توانمندسازی و استفاده از ظرفیت حلقه‌های واسطی مانند پشتیبانان، پیشرانان و تسهیلگران است که از جنس مردم محلی هستند.

در معایب مشاغل خانگی می‌توان به محدودیت فضای کاری، کمبود امکانات و تجهیزات تخصصی، عدم تفکیک زندگی شخصی و کاری، دسترسی محدود به بازار و مشتریان اشاره کرد.

با توجه به مزایا و چالش‌های مطرح شده، توسعه مشاغل خانگی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و حمایت‌های هدفمند از سوی دولت و نهادهای مرتبط است. فراهم کردن آموزش‌های تخصصی، تسهیلات مالی، ایجاد بسترهای بازاریابی و حمایت‌های قانونی از مهم‌ترین عوامل موفقیت این حوزه به شمار می‌رود. مشاغل خانگی می‌توانند به عنوان رکن مهمی در اقتصاد مقاومتی و ارتقاء رفاه اجتماعی نقش‌آفرینی کنند و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود، به بهبود شرایط اقتصادی کشور کمک شایانی نمایند.

شهرآرانیوز