احیای نقش مردان در خانواده؛ حلقه گمشده افزایش جمعیت

وقتی از فرزندآوری صحبت میکنیم، یکی از واژه‌هایی که زیاد شنیده میشه، فرهنگ‌سازی هست. فرهنگ خودش به حد کافی مفهوم انتزاعی هست حالا بخواهیم فرهنگ سازی رو هم معنی کنیم کار سخت تر میشه. فرهنگ‌سازی، به معنای ساده یعنی رفتاری رو به حدی از تکرار و همه‌گیری برسونیم که جزوی از عادات انسان‌ها بشه. ما برای حل بحران جمعیت نیاز به تغییر چندتا الگو داریم که یکی از اون‌ها، الگوی کنونی رسیدگی به کارهای خانه‌ست.

باروری در کشورهایی که مردها مشارکت بیشتری در انجام کارهای خانه دارن، مثل کشورهای اروپای شمالی(سوئد و ایرلند)، بالاتر از کشورهایی است که مردان مشارکت کمتری دارند مثل اروپای جنوبی (ایتالیا و قبرس) نمودارشون رو در اکسل کشیدم در تصویر میتونید ببینید- یا مثل برخی از کشورهای شرق آسیا که حد پایینی از مشارکت مردان رو دارن و به دنبالش باروری های بسیار پایینی رو تجربه میکنند. (باروری خیلی پایین و باروری نسبتا پایین، دوتا مفهوم متمایز هستن که سیاست‌گذاری برای هردوشون دو مسیر جداگانه رو دنبال میکنه.)

ما وقتی از شغل مادری صحبت میکنیم آیا غایت مطالبه‌گریش بیمه زنان‌خانه‌داره؟ هرچند که بیمه بسیار مهمه و محقق هم نشده، اما فرهنگ‌سازی یعنی این که زمینه مشارکت مردان در امر خانه‌داری و فرزندداری ایجاد بشه. اینجا سوالی که پیش میاد اینه که با فرض اینکه زن خانه‌دار هست و مرد سر کار میره، آیا مردی که خسته از حداقل هشت ساعت کار میرسه خانه، توانی برای کمک داره؟ طبیعتا نه! از طرف دیگه با کوچک شدن بُعد خانوار، با لاغر شدن شبکه خویشاوندی، با هردوزوج شاغل، با افزایش مهاجرت و غریب‌نشینی در شهرها(نداشتن خویشاوند نزدیک)، دیگه زنان مثل دهه‌های پیش چندین نفر رو کنار دستشون ندارند که در نگهداری فرزند و رسیدگی به امور خانه بهشون کمک کنه. به خاطر همین یکی از برنامه های اصلی کشورهای دچار باروری پایین، کمک هزینه نگهداری از کودک (که البته برای ایران الزاما پاسخ نمیده به دلیل تفاوت در نرخ‌های اشتغال) و مرخصی‌های والدینی‌ست (که برنامه‌ی خیلی خوب اما برای مخاطب بسیار اندک) است.

فرهنگ‌سازی در فرزندآوری، معنیش این نیست که به مردم بگیم فرزند بیارن! فرزندآوری هدف نهایی یک فرهنگسازی‌ است که این فرهنگسازی تلاش داره افراد رو به تصمیم برای بچه دار شدن برسونه! فرزندداشتن و مادری کردن یک موضوع فطری‌ست، حداقل در امروز جامعه‌ی ما که میانگین فرزنداوری ایده‌آل پایین نیست (یا حداقل مناسبه)، نیاز به یادآوری نداره. فرهنگ‌سازی یعنی ساختن یک الگوی جدید که از پس شرایط و اقتضائات امروز بربیاد بدون اینکه باهویت و دینداری ما در تضاد باشه، فرهنگ‌سازی برای فرزندآوری یعنی اصلاح الگوها و ساختارهای ضدخانواده.

محمد سلیمی دانشجوی دکترای جمعیت‌شناسی