نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
در پیچ و خم زندگی مشترک، یکی از مشکلات اصلی که بسیاری از زوجین با آن مواجه می‌شوند، خودداری از پذیرش اشتباهات خود و تلاش برای مقصر جلوه دادن دیگری است. دکتر محمدحسین آسایش، مشاور خانواده و عضو هیئت علمی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران به بررسی تأثیر این رفتار بر کیفیت روابط پرداخته و راهکارهایی برای بهبود آن ارائه کرده است.
مسئولیت‌گریزی و تعارضات دائمی؛ یک درگیری بی‌پایان
آسایش، در ابتدا توضیح می‌دهد که خودداری از پذیرش اشتباه، یکی از عوامل مهم در تداوم تعارضات بین زوجین است. او می‌گوید: «بسیاری از افراد به دلیل اضطراب ناشی از احساس ضعف، اشتباهات خود را نمی‌پذیرند. این اضطراب که اغلب به طور ناخودآگاه عمل می‌کند، اجازه نمی‌دهد که فرد سهم خود را در مشکلات بپذیرد. علاوه بر این، خودمحوری نیز نقش مهمی در این رفتار دارد.»
به گفته او، این رفتار می‌تواند به نوعی چرخه معیوب منجر شود: «وقتی یکی از طرفین از پذیرش اشتباه خود اجتناب می‌کند، دیگری نیز ممکن است در پاسخ به این رفتار، موضع تدافعی بگیرد یا حتی مقابله‌به‌مثل کند. این روند به مرور زمان باعث تشدید تعارضات و دور شدن زوجین از یکدیگر می‌شود.»
آسایش بر لزوم پذیرش مسئولیت از سوی هر دو طرف تأکید کرده و می‌گوید: «رابطه زناشویی موفق براساس همدلی، مسئولیت‌پذیری و همکاری دوطرفه آغاز می‌شود. زوجین باید بیاموزند که پذیرش اشتباه، ناشی از ضعف انسان نیست، بلکه گامی است به سوی استحکام رابطه و رشد فردی.»
فرهنگ عذرخواهی؛ راه حل حفظ روابط زوجین
آسایش با تأکید بر تأثیر مثبت عذرخواهی در حل تعارضات بین زوجین گفت: «فرهنگ عذرخواهی می‌تواند نقش بسیار مهمی در بهتر شدن روابط زوجین ایفا کند. زمانی که یکی از زوجین اشتباه خود را بپذیرد و عذرخواهی کند، علاوه بر کاهش منجر به افزایش اعتماد بین دو نفر می‌شود. این کار، نشان‌دهنده احترام به شریک زندگی و بلوغ عاطفی است.»
او در ادامه، به نقد وضعیت فعلی این فرهنگ در جامعه پرداخت و افزود: «متأسفانه فرهنگ عذرخواهی در جامعه ما آنچنان که باید جا نیفتاده است. علی‌رغم اینکه ارزش‌های اخلاقی و مبانی دینی در جامعه ما سابقه‌ای طولانی دارند، اما مدرنیته، عجول بودن در رسیدن به منافع شخصی، تأثیرات رسانه‌ها و شرایط اجتماعی جدید مانع از آن شده که افراد بتوانند اشتباهات خود را به راحتی بپذیرند و عذرخواهی کنند.»
دبیر اسبق کمیته خانواده و ازدواج انجمن مشاوره ایران یکی از دلایل این کمبود را خودمحوری و خودخواهی دانست و گفت: «تمایل به نادیده گرفتن نقش خود در اشتباهات، خودمحوری، خودشیفتگی و منیت از مهم‌ترین موانع عذرخواهی و پذیرش مسئولیت است.»
آسایش برای رشد این فرهنگ، نقش رسانه و خانواده را بسیار مهم دانست و تصریح کرد: «لازم است کارهای رسانه‌ای عمیق و درستی صورت گیرد تا افراد الگوی خوبی داشته باشند. رسانه‌ها می‌توانند با تولید ارائه داستان‌ها و تجربیات واقعی و محتوای آموزشی، مردم را به شجاعت و اهمیت عذرخواهی آگاه کنند.»
وی همچنین به اهمیت نقش خانواده در نهادینه کردن این فرهنگ اشاره کرد و گفت: «خانواده‌ها می‌توانند با تربیت فرزندان خود در محیطی که عذرخواهی ارزش محسوب می‌شود، تأثیر زیادی در تغییر رفتار نسل آینده داشته باشند. به‌خصوص زمانی که والدین این شجاعت را دارند که از فرزندانشان عذرخواهی کنند. آنها با این کار به بچه‌ها نشان می‌دهند که اشتباه کردن، جبران شدنی است و پذیرش مسئولیت نشانه قدرت است، نه ضعیف بودن.»
دلایل مقاومت در برابر عذرخواهی
آسایش به دلایل روان‌شناسی مقاومت در برابر عذرخواهی اشاره کرد و گفت: «کم رویی و خودمحوری از اصلی‌ترین دلایلی هستند که مانع عذرخواهی می‌شوند. افراد خودشیفته و خودمحور به دلیلنادیده گرفتن احساسات دیگران و تمرکز بیش از حد بر خود، به پذیرش اشتباهاتشان تمایلی ندارند. علاوه بر این، نگرانی، کمرویی و خجالت از اینکه عذرخواهی آنها پذیرفته نشود و یا در آینده به‌عنوان ابزاری برای سرزنش علیه آنها استفاده شود، می‌تواند باعث پرهیز از عذرخواهی شود.»
در مواجهه با عدم پذیرش عذرخواهی چه کار کنیم؟
عذرخواهی از اشتباهات، نشانه شخصیت سالم و بلوغ عاطفی است، با این وجود گاه پیش می‌آید که طرف مقابل عذرخواهی را قبول نمی‌کند. آسایش با تأکید بر اهمیت پذیرش اشتباهات، افزود: «این نهایت رشد و بالندگی انسان است که بتواند اشتباهات خود را بپذیرد و نسبت به حقی که از دیگری ضایع کرده است، تلاش کند تا رضایت آنها را به دست آورد. یکی از کارکردهای روان سالم، داشتن «سوپر ایگو» یا «من آرمانی» سالم است.»
آسایش با اشاره به نظریات روان‌شناسی در این زمینه گفت: «انسانی که شخصیت سالمی دارد، توانایی و ظرفیت تجربه احساس گناه را هم دارد. افرادی که این احساس را ندارند و می‌توانند بدون احساس گناه اشتباه کنند، معمولاً دچار نقص در کارکردهای شخصیتی هستند و به درمان نیاز دارند.»
وی در ادامه به رفتارهایی که از نقص سوپر ایگو ناشی می‌شود، اشاره کرد و گفت: «رفتارهایی مانند آسیب زدن، خشونت فیزیکی، پرخاشگری، خیانت کردن و دروغ گفتن از نقص در وجدان سالم و من آرمانی نشأت می‌گیرند. درمان این مشکلات برای بهبود روابط و سلامت روان ضروری است.»
دلایل عذرخواهی‌های مکرر در روابط
آسایش به دو گروه از افرادی که دائما عذرخواهی می‌کنند، اشاره کرد و تفاوت‌های آنها را مورد بررسی قرار داد. وی تشریح کرد: «برخی افراد که دائما اشتباه می‌کنند و همیشه عذرخواهی می‌کنند، در واقع عذرخواهی‌شان واقعی نیست و تنها با هدف سرپوش گذاشتن روی اشتباهاتشان است. آنها به‌راحتی از کلمه «ببخشید» استفاده می‌کنند، اما این رفتار فقط برای جلب رضایت طرف مقابل است و هیچ‌گونه تغییر واقعی در رفتارشان دیده نمی‌شود.»
آسایش افزود: «اما گروه دیگر افرادی هستند که اشتباهات زیادی مرتکب می‌شوند، عذرخواهی می‌کنند و این عذرخواهی‌ها نیز از صمیم قلب است. این افراد معمولاً عزت نفس پایینی دارند، دچار اضطراب و نگرانی هستند و ممکن است تمرکز کافی بر روی اعمال و رفتارشان نداشته باشند. آنها به‌طور طبیعی بیشتر اشتباه می‌کنند، اما این اشتباهات به دلیل اضطراب و مشکلات روانی است که دارند. چنین افرادی به درمان روان‌شناختی نیاز دارند تا عزت نفسشان افزایش یابد و اضطراب‌هایشان کاهش پیدا کند. در این صورت، عذرخواهی‌هایشان کمتر خواهد شد و اشتباهاتشان نیز به تدریج کمتر می‌شود.»
نقش عذرخواهی در حل مشکلات مکرر
آسایش به اهمیت نقش هر دو طرف در حل مشکلات و فرآیند بهبود تعارضات زناشویی اشاره کرد و گفت: «در روابطی که مشکلاتشان دائما تکرار می‌شود، اگر هر یک از زوجین مسئولیت را به گردن دیگری بیندازد و او را مقصر بداند، هرگز مشکل حل نخواهد شد. در این نوع روابط، پذیرش سهم خود در مشکلات بسیار مهم است. اگر هیچ‌کدام از طرفین مسئولیت خود را قبول نکنند، طرف مقابل هم هیچ‌گاه پذیرش ۱۰۰ درصدی اشتباهات را بر عهده نمی‌گیرد.»
این روانشناس خبا اشاره به راهکارهای مختلف برای تقویت فرهنگ عذرخواهی در بین زوجین خاطرنشان کرد: «در مرحله اول، برای تقویت فرهنگ عذرخواهی و مسئولیت‌پذیری، باید از مسائل کوچک شروع کنیم. به‌عنوان مثال وقتی در جامعه دیر می‌رسیم یا حواسمان نیست و اشتباهی مرتکب می‌شویم، باید عذرخواهی کنیم. عذرخواهی تنها در مواقع بزرگ و جدی نباید باشد، بلکه در موقعیت‌های کوچک هم می‌توانیم عذرخواهی کنیم و در کنار آن فرهنگ تشکر کردن و درخواست کردن را نیز بیاموزیم. مثلاً می‌توانیم بگوییم “لطفاً این سفره را به من بدهید” با این آداب زیبا می‌توانیم ادبیات گفتگومان را در خانواده و در همه موقعیت‌ها، از جمله محیط کار، جاری کنیم.»
آسایش در ادامه افزود: «در خانواده، به‌ویژه در روابط زوجی، باید این اصول بیشتر از هر جای دیگری رعایت شود، چون در اینجا چاشنی عشق، محبت و صمیمیت بیشتر از دیگر موقعیت‌هاست. در روابط زوجی باید عشق و محبت دوچندان باشد. همچنین، در روابط زن و شوهر، لمس و آغوش و نوازش هم نقش مهمی دارد. حتی در برخی مواقع، زن و شوهر می‌توانند با عشوه و محبت به یکدیگر احترام بگذارند.»
وی همچنین به اهمیت گفتگو در روابط زوجین اشاره کرد و گفت: «باید یک روز در هفته یا حتی یک روز در میان، زمانی را برای دلجویی از یکدیگر اختصاص دهیم و بابت ناراحتی‌های به وجود آمده از هم عذرخواهی کنیم. به‌طور مثال، آخر هر روز می‌توانیم ۱۵ تا ۲۰ دقیقه با هم صحبت کنیم و در این گفتگو به یکدیگر گوش بدهیم و احساسات هم را درک کنیم. این گفتگو می‌تواند به پاکسازی روانی دو طرف و کاهش تنش‌ها کمک کند.»
آسایش ادامه داد: «گاهی اوقات، برای عذرخواهی از طریق پیام هم می‌توان اقدام کرد. مثلاً می‌توانیم یک گروه در شبکه‌های اجتماعی مانند واتساپ یا تلگرام بسازیم و اسم آن را “دلجویی‌ها و عذرخواهی‌های زوجی” بگذاریم. در این گروه، هر وقت ناراحتی پیش آمد، می‌توانیم از هم عذرخواهی کنیم. البته قبل از هر عذرخواهی باید تسکین صورت بگیرد. این تسکین باید همراه با همدلی باشد. باید شنونده فعال باشیم و احساسات همسر خود را بشنویم و از ته دل عذرخواهی کنیم.»
آسایش در نهایت افزود: «اگر خشم‌ها و ناراحتی‌ها خیلی زیاد تلنبار شده باشد، ممکن است عذرخواهی نتواند به‌طور کامل مشکل را حل کند. در این شرایط، نیاز به روان‌درمانی و زوج‌درمانی است. به‌ویژه در مواردی مانند خیانت، نمی‌توان انتظار داشت که تنها با یک عذرخواهی ساده مسئله حل شود. در این موارد، ممکن است زمان زیادی طول بکشد تا زخم‌ها درمان شود. در چنین شرایطی باید صبور باشیم و در طول این مدت از همسرمان حمایت کنیم و تمام تلاش خود را برای جلب اعتماد دوباره و پذیرش عذرخواهی‌مان انجام دهیم.»
ایرنا
گفتگوی جهانبانو با بانوان حاضر در مسیر مشایه
آشنایی با اولین موکب بین المللی زنانه
جملات کوتاه برای تشکر از بانوان خادم عراقی
چند توصیه برای مادران جهت در پیادهروی اربعین
به پاس ۱۰۰۰ روز خدمت
جریان مقاومت، جریانی است که باید همچنان خون تازه در آن دمیده شود
سختترین و سوزناکترین درد بشر، درد فراق است
مردم خوب میدانند چه کسی خدمتگزارشان است
یادبود بانوان آمل برای شهید رئیسی و شهدای خدمت