سندروم هلپ در بارداری چیست؟

سندروم هلپ (HELLP) یک اختلال بالقوه تهدیدکننده زندگی در دوران بارداری که معمولاً با پره اکلامپسی، وضعیتی که در ۵ تا ۸ درصد از بارداری‌ها و اغلب پس از هفته بیستم بارداری و گاهی در اوایل بارداری یا به‌ندرت پس از زایمان با اختلالی در کبد و خون، رخ‌داده و در صورت درمان‌نشدن می‌تواند کشنده باشد به شمار می‌آید.

تشخیص اولیه علائم سندروم هلپ در بارداری به دلیل گسترده و مبهم بودن، در اغلب مواقع دشوار است. تولد نوزاد، بهترین روش برای درمان این سندروم بوده و در صورت عدم امکان تولد نوزاد، پزشک با پیشنهاد انتقال خون، داروهای ضد فشارخون، بسیاری از روش‌های دیگر، درمانی را پیشنهاد می‌دهد.

معرفی سندروم هلپ

این عارض مخفف سه ناهنجاری اصلی که در تجزیه‌وتحلیل اولیه آزمایشگاهی در دوران بارداری مشاهده می‌شود است:

H همولیز: گلبول‌های قرمز خون در افراد مبتلا به همولیز، خیلی زود و سریع تجزیه شده ممکن است منجر به کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون و در نهایت کم‌خونی وضعیتی که در آن، خون اکسیژن کافی را به بدن نمی‌رساند شود.

EL افزایش آنزیم‌های کبدی: آنزیم‌های کبدی بالا نشان‌دهنده درست کارنکردن کبد است. مقادیر زیادی از مواد شیمیایی خاص از جمله آنزیم‌ها، در سلول‌های کبدی ملتهب یا آسیب‌دیده، به خون نشت می‌کنند.

LP تعداد پلاکت کم: وقتی سطح پلاکت که به لخته‌شدن خون کمک می‌کند پایین باشد، خطر خونریزی بیش از حد افزایش می‌یابد.

کمتر از یک درصد از تمام بارداری‌ها، تحت‌تأثیر این سندروم قرار گرفته و این وضعیت، یک نگرانی عمده برای سلامتی مادر و نوزاد متولد نشده بوده که زایمان سریع نوزاد برای شروع روش‌های درمان این عارضه معمولاً بهترین نتیجه را دارد.

علت این عارضه ناشناخته و به اعتقاد برخی از متخصصان، شکل شدید پره اکلامپسی که باعث فشارخون بالا در بارداری می‌شود، تقریباً ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان مبتلا به پره اکلامپسی را به این سندروم مبتلا خواهد نمود.

علائم سندروم هلپ

این عارضه بسیار شبیه آنفولانزای معده عمل نموده و ممکن است جزء علائم بارداری طبیعی تلقی شود. بااین‌حال، در صورت تجربه علائم مشابه آنفولانزا در دوران بارداری، فوراً به پزشک زنان خود مراجعه کنید.

علائم سندروم هلپ ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت بوده؛ اما رایج‌ترین آنها عبارت‌اند از:

  • احساس ناخوشی یا خستگی
  • به‌طورکلی درد معده، به‌خصوص در قسمت بالای شکم
  • حالت تهوع
  • استفراغ
  • سردرد

با مشاهده این علائم، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. همچنین، ممکن است فرد مبتلا به سندروم هلپ در بارداری علائم زیر را تجربه کند:

  • تورم به‌خصوص در دست‌ها یا صورت
  • افزایش بیش از حد و ناگهانی وزن
  • تاری دید ازدست‌دادن بینایی یا سایر تغییرات در دید چشم
  • سردرد
  • درد شانه
  • درد هنگام تنفس عمیق

عوامل ابتلا به سندروم هلپ (HELP) چیست؟

بزرگ‌ترین عامل خطر بیماری، با پره اکلامپسی وضعیتی با فشارخون بالا که معمولاً در سه‌ماهه آخر بارداری رخ می‌دهد و گاهی ممکن است در اوایل بارداری یا پس از زایمان (در موارد نادر) ظاهر شود، ایجاد می‌گردد. البته همه زنان باردار مبتلا به بیماری پره اکلامپسی، به این سندروم مبتلا نمی‌شوند.

عوامل خطر این عارضه عبارت‌اند از:

  • بالای ۳۵ سال بودن
  • آفریقایی یا آمریکایی بودن
  • چاقی
  • وجود حاملگی‌های قبلی
  • دارابودن دیابت یا بیماری کلیوی
  • داشتن فشارخون بالا
  • سابقه پره اکلامپسی
  • حمل چندقلو

بنا بر یک مطالعه، در حاملگی‌های آینده خطر عود اختلالات فشارخون بالا از جمله پره اکلامپسی و سندروم هلپ حدود ۱۸ درصد است.

چگونگی تشخیص این عارضه

معاینه فیزیکی پزشک و تجویز آزمایش‌های مختلف در صورت مشکوک بودن به سندروم هلپ، ممکن است حساسیت شکم، بزرگ‌شدن کبد و هرگونه تورم اضافی را احساس نموده که می‌توانند نشانه‌های مشکل کبدی باشند. همچنین آزمایش‌های زیر را توصیه می‌کند:

  • آزمایش خون برای ارزیابی سطح پلاکت آنزیم‌های کبدی و تعداد گلبول‌های قرمز
  • آزمایش ادرار برای بررسی پروتئین‌های غیرطبیعی
  • MRI برای تعیین خونریزی در کبد

روش‌های درمان سندروم هلپ

با تأیید تشخیص این نوع عارضه، بهترین راه برای جلوگیری از عوارض این بیماری، متوقف نمودن پیشرفت آن با زایمان نوزاد نارس بوده و ممکن است بسته به‌شدت علائم و میزان نزدیکی مادر به تاریخ زایمان متفاوت باشد.

در صورت خفیف بودن علائم یا وجود جنین کمتر از ۳۴ هفته، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

  • انتقال خون برای درمان کم‌خونی و سطوح پایین پلاکت
  • سولفات منیزیم برای جلوگیری از تشنج
  • داروهای ضد فشار برای کنترل فشارخون
  • داروهای کورتیکواستروئیدی برای کمک به بلوغ ریه‌های کودک در صورت نیاز به زایمان زودرس

پزشک در طول درمان، سطح گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها و آنزیم‌های کبدی را کنترل نموده و سلامت کودک نیز، با انجام بعضی از آزمایش‌های پیش از تولد مانند حرکت، ضربان قلب، استرس و ارزیابی  جریان خون تحت‌نظر دکتر با بستری در بیمارستان، برای نظارت دقیق انجام می‌شود.

در صورت تشخیص نیاز به زایمان فوری، امکان ارائه داروهایی برای کمک به القای زایمان توسط پزشک وجود داشته و در بعضی موارد، زایمان سزارین ضروری است.

البته در صورت داشتن مشکلات انعقاد خون مربوط به سطوح پایین پلاکت‌ها، این نوع زایمان می‌تواند عوارضی ایجاد کند.

انواع سندروم هلپ

معیار سنجش این عارضه، تعداد پلاکت خون مادر است. انواع سندروم هلپ بر اساس سیستم طبقه‌بندی میسی سیپی  در سه دسته تقسیم می‌شود:

دسته یک (ترومبوسیتوپنی شدید): پلاکت کمتر از ۵۰۰۰۰  در میلیمتر مکعب

دسته ۲ (ترومبوسیتوپنی متوسط): پلاکت بین ۵۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ در هر میلیمتر مکعب

دسته AST (ترامپو سپتوپنی خفیف) پلاکت بین ۱۰۰۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰ در هر میلیمتر مکعب

عوارض احتمالی سندروم هلپ

افراد مبتلا، احتمالاً با عوارضی بسته به‌شدت بیماری روبرو می‌شوند:

  • پارگی کبد
  • نارسایی کلیه
  • نارسایی حاد تنفسی
  • مایع در ریه‌ها (ادم ریوی)

خونریزی بیش از حد در هنگام زایمان جداشدن جفت از رحم

  • سکته
  • مرگ

کلید پیشگیری از این عوارض، درمان به‌موقع سندروم هلپ بوده که گاهی بعضی از عوارض، حتی در صورت درمان نیز ممکن است رخ دهد. همچنین علائم این عارضه، می‌تواند پس از زایمان بر مادر و جنین تأثیر بگذارد.

سندروم هلپ چه خطراتی برای جنین دارد؟

خطرات سندروم هلپ برای جنین، مهم‌ترین دغدغه مادران باردار مبتلا بوده که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • نارسایی جفت و خفگی جنین در رحم (به دلیل نرسیدن اکسیژن کافی یا نارس بودن بیش از حد جنین)
  • پاره و جداشدن زودهنگام جفت از رحم

مادران مبتلا به این بیماری، ممکن است نوزادی با وزن بیشتر از یک کیلوگرم به دنیا بیاورند. در صورتی که نوزاد به دنیا آمده از مادر دارای این عارضه، کمتر از یک کیلوگرم باشد شانس زنده‌ماندن نوزاد کمتر شده و باید در بیمارستان برای مراقبت بیشتر مشکلات تنفسی بستری شوند. به‌صورت دقیق مشخص نشده که این نوزادان، در هنگام تولد و در آینده با چه چالش‌هایی روبرو خواهند شد.

سندروم هلپ چقدر شایع است؟

این عارضه بسیار نادر، در ۰.۱٪ تا ۰.۶٪ از تمام بارداری‌ها رخ می‌دهد‌ سندروم هلپ برای فرد متولد شده، به‌ندرت تهدیدکننده زندگی است؛ اما در صورت درمان‌نشدن این بیماری، احتمال تهدید زندگی نیز وجود دارد.

احتمال ابتلا به سندروم هلپ در کدام افراد بیشتر است؟

از هر ۵ نفر افراد مبتلا به پره اکلامپسی، ممکن است ۲ نفر به این سندروم مبتلا شوند. عوامل خطر دیگر عبارت‌اند از:

  • سابقه سندروم هلپ در بارداری قبلی
  • بالای ۳۵ سال بودن
  • زایمان دوم یا سوم
  • سابقه بیماری کلیوی، دیابت یا فشارخون بالا

در صورت وجود هر کدام از این عوامل خطر، از پزشک خود برای بررسی‌های بیشتر نسبت به این سندروم کمک بگیرید.

نحوه پیشگیری

به دلیل مشخص نبودن دقیق علت این بیماری، در اکثر زنان باردار قابل‌پیشگیری نیست‌. بااین‌حال، با حفظ یک زندگی سالم از جمله دوری از دیابت یا فشارخون بالا از طریق ورزش منظم و داشتن یک رژیم غذایی سالم برای قلب، شامل غلات کامل، سبزیجات، میوه‌ها و پروتئین بدون چربی می‌توانند خطر ابتلا به سندروم هلپ را کاهش دهند.

در صورت دارابودن این عوامل یا سایر عوامل خطر، مراقبت‌های منظم دوران بارداری مهم بوده و ارزیابی پزشک در صورت شروع ابتلا به پره اکلامپسی یا هلپ، باید به‌سرعت انجام شود. امکان توصیه به مصرف قرص آسپرین با دوز پایین در طول بارداری بعدی، ممکن است برای پیشگیری توسط برخی از پزشکان توصیه شود.

آیا امکان ابتلا مجدد به سندروم هلپ در بارداری بعدی وجود دارد؟

در بارداری بعدی، حدود نیمی از زنان مبتلا به این عارضه، بین ۱۶ تا ۵۲ درصد احتمال تجربه پره اکلامپسی را دارند. افراد مبتلا در سه‌ماهه دوم یا دارای بیماری فشارخون مزمن، با افزایش این احتمال روبرو خواهند بود. از هر ۵ زن مبتلا به سندروم هلپ، ابتلای مجدد حدود ۱ نفر تجربه می‌شود.

شرط اول درمان سندروم هلپ، مراجعه به دکتر زنان و ارائه شرح‌حال است‌. اکثر علائم و عوارض جانبی، طی چند روز تا چند هفته پس از زایمان از بین خواهند رفت. بیشتر نوزادان مادران مبتلا به سندروم هلپ، زودتر به دنیا می‌آیند و موجب افزایش نگرانی مادر شده و در صورتی که قبل از ۳۷ هفتگی به دنیا بیاید احتمال بستری در بیمارستان وجود دارد.

دکتر دکتر