سزارین امکان بارداری های متعدد را کاهش می‌دهد

شکسته‌شدن همزمان ۲۰ استخوان در بدن تا چه اندازه می‌تواند دردناک باشد؟ درد زایمان که بانوان در پروسه فرزندآوری تحمل می‌کنند با این میزان درد برابری می‌کند. این درد از جمله دردهای فیزیکی طاقت فرساست که انسان قادر به تحمل آن است؛ با این تفاوت که این نعمت و قابلیت تنها مختص زنان است. دردی که در عین سختی و طاقت‌فرسا بودن شیرین است، چرا که به تولد یک انسان منجر می‌شود.

به گزارش جهان بانو، زایمان مفهومی بسیار مهم است که با مقوله افزایش جمعیت ارتباط مستقیم دارد. زایمان تا چند دهه پیش در کشور ما پروسه طبیعی خودش را داشت، با این وجود به دلیل کاهش موالید، تغییر سبک زندگی افراد و پیشرفت علم پزشکی رفته‌رفته زایمان طبیعی جای خود را به سزارین یا همان جراحی شکمی داد و در حال حاضر گزینه اول مادران جوان به خصوص در شهرهای بزرگ ایران برای به دنیا آوردن فرزندشان است.

داده‌های سازمان جهانی بهداشت نشان دهنده آن است که افزایش آمار سزارین به کاهش عوارض زایمان طبیعی منجر شده و سیر نزولی مرگ‌ومیر را با خود به همراه داشته است. با این حال هنگامی که آمار سزارین بالاتر از حد استاندارد قرار می‌گیرد، به پروسه زاد و ولد کمک نمی‌کند و چه بسا خود این موضوع نیز مشکل‌ساز شود. دلیل این مشکلات این است که مادرانی که خواهان زایمان به شیوه سزارین هستند، نمی‌توانند بارداری‌های متعدد را تجربه کنند و در نتیجه فرزندان کمتری خواهند داشت.

سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۸۵ اعلام کرد بالای ۱۰ تا ۱۵درصد از کل زایمان ها به روش سزارین انجام می‌گیرد. با این وجود اگر آمار زایمان سزارین کمتر از ۱۰درصد از کل زایمان‌ها را به خود اختصاص دهد ممکن است میزان مرگ‌ومیر نوزادان افزایش یابد و این موضوع حکایت از این دارد که زنان آن کشور نمی‌توانند به امکانات لازم در حوزه تخصصی زنان و زایمان دسترسی داشته باشند.

روند صعودی آمار سزارین در کشورهای جهان از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸

مطالعات جهانی نشان دهنده آن است که آمار سزارین تا ۱۹درصد هم رقم منطقی و قابل قبولی به نظر می‌رسد. با این وجود سازمان بهداشت جهانی در تلاش است تا این رقم را به ۱۵درصد برساند.

سوسن کیانی، متخصص زنان و زایمان و عضو انجمن متخصصان زنان و زایمان ایران در رابطه با این موضوع اظهار کرد: آمارهای جهانی در فاصله زمانی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ نشان می‌دهد زایمان سزارین به‌طور متوسط در کل دنیا افزایش داشته است و در حال حاضر حدودا ۲۱درصد از زایمان‌ها در تمام کشورهای جهان به روش سزارین انجام می‌شود. افزایش آمار سزارین یک چالش جهانی است و تنها به ایران اختصاص ندارد. در سال های گذشته آمار جهانی سزارین ۱۵درصد بوده است، در حالی که این آمار در سال های اخیر در مجموع به ۲۱درصد رسیده است .

این متخصص زنان و زایمان افزود: درصد زایمان سزارین در رابطه با فرزندان اول در سال ۱۳۹۲ در ایران حدود ۵۵/۶ درصد بود. لازم به ذکر است که این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۵۷/۷ درصد رسیده است. این در حالی است که در کشورمان تا ۴۰-۳۰ سال پیش آمار سزارین‌ هرگز به این شکل بالا نبود. برای تخمین آمار سزارین زنانی را در نظر می‌گیریم که برای زایمان اول خود روش سزارین را انتخاب می‌کنند. به عنوان مثال در سال ۱۳۷۵ آمار سزارین در بانوان ۱۷-۱۵ درصد بود و به هیچ وجه به ۲۰درصد نمی‌رسید، اما با گذشت زمان این آمار افزایش پیدا کرد. برای این مساله می‌توان دلایل مختلفی ذکر کرد و تنها یک دلیل به وجود آورنده این وضعیت نیست.

برخی از کشورهای آفریقایی مانند چاد، سومالی و نیجریه کشورهای کم‌برخورداری محسوب می‌شوند و به دلیل برخوردار نبودن از امکانات جراحی و اتاق عمل مرگ‌ومیر مادران هنگام زایمان در آنها زیاد است و نمی‌توانند زایمان ها را به روش سزارین انجام دهند. با این وجود در برخی از کشورها به دلایل مختلف آمار سزارین افزایش پیدا کرده است. بیشترین آمار سزارین در سال ۲۰۱۸ متعلق به جمهوری دومنیکن با ۵۸/۱درصد بوده است. پس از این کشور، کشورهای برزیل با ۵۵/۴درصد، قبرس با ۵۵/۳ درصد، مصر با ۵۱/۸ و ترکیه با ۵۰/۸درصد جزو کشورهایی محسوب می‌شوند که بالاترین آمارهای سزارین را به خود اختصاص داده‌اند.

وی تشریح کرد: کمترین آمار سزارین در کشورهای نیجر و چاد با۱/۴درصد رخ داده و اتیوپی و ماداگاسکار و کامرون به ترتیب با۱/۹، ۲ و  2/4 درصد در رتبه‌های بعدی قرار داشته‌اند. این آمار جهانی مربوط به سال ۲۰۱۸ است. احتمال دارد که آمار جهانی سزارین تا سال ۲۰۳۰ تا ۳۰درصد افزایش پیدا کند.

زایمان طبیعی برای خانم‌ها تبدیل به یک کابوس شده است

یکی از دلایل افزایش تمایل خانم ها به این نوع از زایمان بیان تجربه‌های دردناک گذشتگان از زایمان طبیعی است. این متخصص زنان و زایمان معتقد است تجربه‌ای که مادران از زایشگاه‌ها به دختران انتقال می‌دادند، تجربه خوشایند و مطلوبی نبود، چرا که رفتارها نامناسب بود و مراقبت‌های انجام شده نیز به اندازه ای نبود که دردهای پس از زایمان را التیام بخشد. در دهه‌های گذشته در زایشگاه‌ها با عدم رعایت حریم خصوصی بانوان مواجه بوده ایم و در یک زایشگاه چند خانم به طور همزمان و در یک محیط پروسه زایمان طبیعی را تجربه می‌کردند. مهم‌تر از همه این عوامل هراس از دردهای زایمان طبیعی است، چراکه تا ۳۰-۲۰ سال پیش زایمان بدون درد در کشور ما چندان شناخته شده نبود؛ این دلایل موجب شد که زایمان طبیعی رفته رفته تبدیل به یک کابوس هولناک شود.

وی افزود: روی آوردن به شهرنشینی و تغییر سبک زندگی در تغییر آناتومی بدن بانوان تاثیرگذار بوده است. فعالیت‌هایی که بانوان پیش از این انجام می‌دادند، کم‌کم از زندگی شان حذف شد و بسیاری از خانم‌ها کارمند شدند و به کم‌تحرکی عادت کردند. این تغییرات جدید منجر به تغییر فیزیک بدنی زنان شد و با توجه به این شرایط طبیعی بود که زنان کمتر برای زایمان طبیعی آمادگی داشته باشند.
باید به این نکته توجه کرد که اگر خواهان انجام فعالیت در راستای سیاست‌های افزایش جمعیت هستیم، باید برای ترویج زایمان طبیعی اقدامات اساسی تری انجام دهیم.

کیانی خاطر نشان کرد: عمل‌های زیبایی در کشور ما بسیار رواج پیدا کرده است و درصد زیادی از زنان جوان و دختران خواهان انجام جراحی های زیبایی هستند و کمتر به انجام زایمان طبیعی تمایل نشان داده اند. حتی در موارد زیادی دیده شده است که مردان با یک پیش‌زمینه ذهنی همسرانشان را به انجام زایمان سزارین تشویق کرده اند. علاوه بر این عوارض احتمالی زایمان طبیعی مانند افتادگی مثانه نیز زنان را به سمت سزارین سوق داده است.

از انتقال تجربه تلخ از زایمان تا نبود امکانات زایمان بدون درد

هزینه زایمان سزارین بسیار بیشتر از زایمان طبیعی است. در زایشگاه‌ها و بیمارستان‌های دولتی زایمان طبیعی با هزینه ی بسیار کمتری انجام می‌شود. با این حال انجام متدهای جدید زایمان مانند زایمان بدون درد و زایمان در آب هزینه‌های میلیونی به همراه دارد. به عنوان مثال در یکی از بیمارستان‌های فوق‌تخصصی زنان و زایمان معروف در غرب تهران زایمان بدون درد با روش اپیدورال ۱۵میلیون تومان هزینه دارد.

این متخصص زنان و زایمان تصریح کرد: هزینه‌های زایمان و مسائل اقتصادی از عواملی است که در مقایسه با عوامل دیگر کمتر در افزایش زایمان سزارین تاثیرگذار بوده است. از مهم‌ترین عوامل، عدم‌تمایل خود فرد به انجام زایمان طبیعی است که ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد؛ دلایلی مانند تجربه تلخ مادران قدیمی، فراهم‌نبودن ابزار زایمان بی‌درد و یا هراس از دردهای این نوع از زایمان.

چرا زایمان بدون درد در بیمارستان‌های دولتی راه نیفتاد؟

وی عنوان کرد: سال ۹۷ برای ترویج زایمان طبیعی یک دستورالعمل در وزارت بهداشت به تصویب رسید. متاسفانه راه‌حل ارائه شده به منظور ترویج زایمان طبیعی از پایه و اساس بنیادینی برخوردار نبود و ما از طرف انجمن متخصصان زنان این پیشنهاد را دادیم که با کمک رسانه‌های جمعی و فضای مجازی، افرادی که مورد قبول مردم هستند در ارتباط با فواید زایمان طبیعی صحبت کنند. علاوه بر این ارائه ورزش‌های مناسب در شرکت‌ها، نهادها و دبیرستان‌ها برای دختران و زنان از اهمیت بسیاری برخوردار است، چرا که می‌تواند آمادگی بانوان برای باروری و زایمان را افزایش دهد. متاسفانه باید گفت که فعالیت هایی که در طی این سال‌ها انجام گرفت، زیربنایی نبود و حتی زایمان بدون درد که در تشویق بانوان از اهمیت بسیاری برخوردار است، در بیمارستان‌های دولتی رواج پیدا نکرد. در حالی که این روزها بیشتر زایمان‌های طبیعی در بخش دولتی انجام می‌شود و در بیمارستان‌های خصوصی کمتر از ۱۰درصد زایمان‌ها به‌صورت طبیعی اتفاق می‌افتد.

کیانی با بیان اینکه دو نوع زایمان در تمام کشورهای دنیا وجود دارد، گفت: یکی زایمان فیزیولوژیک که بدون مداخله پزشک و ماما صورت می‌گیرد و نوع دوم زایمانی است که با دخالت موثر متخصص بانوان اتفاق می‌افتد. متخصص در پروسه زایمان هر جایی که ضرورت ایجاب کند، از آمپول فشار استفاده می‌کند و یا از ابزار کمکی برای حمایت از جنین و مادر بهره می‌گیرد. دخالت فعال و تاثیرگذار متخصص زنان در زایمان طبیعی، مهم‌ترین موضوعی است که باید به‌صورت جامع در بیمارستان‌ها انجام شود تا استفاده از روش سزارین به جز در موارد خاص کمرنگ‌ گردد. زایمان بدون درد می‌تواند در تغییر نگرش بانوان نسبت به زایمان طبیعی بسیار تاثیرگذار باشد.

این متخصص زنان و زایمان بیان کرد: زایمان بدون درد یا بی‌حسی موضعی اپیدورال و با حضور متخصص بی‌هوشی انجام می‌شود و این روند باید در بیمارستان‌های دولتی نیز مورد استفاده قرار گیرد تا بانوان نگاه مثبت تری نسبت به مقوله زایمان طبیعی داشته باشند.

وی افزود: در دو دهه گذشته شاهد کوچک‌تر شدن خانواده‌ها نسبت به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ هستیم. اکثر خانواده‌ها به خصوص در شهرها تک فرزند هستند یا نهایتا دو فرزند دارند. بعضی از زنان با این تصور که بیشتر از دو فرزند نمی‌خواهند ترجیح می‌دهند از روش سزارین استفاده کنند. آن ها بر این باورند که انجام عمل سزارین برای یک یا دو مرتبه نباید عارضه زیادی به همراه داشته باشد. همین تصور و مسائلی که اشاره کردم بانوان را به سمت زایمان سزارین سوق داده است.

متخصصان زنان طرفدار زاد و ولد و زایمان ایمن هستند

کیانی خاطر نشان کرد: کار اصلی متخصصان زنان، زایمان است و این طبیعی است که در صورت کاهش تعداد زایمان ها این متخصصان زنان هستند که ضرر می‌کنند. بنابراین متخصصان زنان ۱۰۰درصد افزایش جمعیت را به نفع خود می‌دانند. همه ما تمایل داریم تا تعداد زایمان‌ها هر سال افزایش یابد و به همین نسبت خواهان انجام زایمان طبیعی هستیم. از سوی دیگر زایمان ایمن در اولویت قرار دارد و افراط و تفریط در این زمینه مورد قبول نیست. در شرایطی که سلامت مادر و نوزاد در خطر نباشد زایمان طبیعی پیشنهاد می‌شود و هر جا سلامت مادر و نوزاد به خطر بیفتد، متخصصان زنان آموزش دیده‌اند که جراحی سزارین را به‌عنوان عامل نجات جان هر دو انجام دهند. هنگامی که راهبری زایمان به کسی سپرده شود که هم از متد جراحی آگاهی دارد و هم با روش طبیعی زایمان آشناست، او بهترین تصمیم را خواهد گرفت.

آموزش‌های دختران باید بر زایمان طبیعی متمرکز شود

این متخصص زنان و زایمان تصریح کرد: زایمان طبیعی باید در دوران تحصیل دختران مورد تاکید قرار گیرد. اگر می‌خواهیم در راستای سیاست‌های افزایش جمعیت فعالیت کنیم لازم است تا به ترویج زایمان طبیعی بپردازیم، چرا که عوارض سزارین ممکن است مانع از بارداری‌های متعدد شود. ما تنها در موارد خاصی که جان مادر یا جنین در معرض خطر باشد، مجاز به انجام عمل سزارین هستیم.

در حال حاضر بسیاری از مادران تمایل به انجام زایمان به روش طبیعی ندارند؛ آن هم به‌واسطه همان دلایلی که سوسن کیانی به آن ها اشاره کرد. از ترس درد زایمان گرفته تا تغییر در سبک زندگی و موضوعات فرهنگی. برخی از افراد حاضرند ۲۰-۱۰ میلیون هزینه کنند و سزارین شوند.

وی اضافه کرد: بیشترین عامل زایمان سزارین میل و خواست مادران برای انجام این نوع از زایمان است. به علاوه با پیشرفت روش‌های درمان نازایی، خانواده‌های بسیاری پس از سال‌ها صاحب فرزند می‌شوند و طبیعی است که سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح‌ دهند. حتی اگر زایمان طبیعی برای مادر و نوزاد بی خطر باشد، این خانواده‌ها معمولا فشار روانی و استرس زیادی را تحمل می‌کنند و نمی‌توان فشار مضاعفی بر آنها وارد کرد.

درمان بیماری‌های زمینه‌ای و افزایش باروری

کیانی در پایان گفت: همین‌طور پیشرفت مراحل درمانی بسیاری از بیماری‌ها را نیز می‌توان از عوامل افزایش سزارین دانست. در گذشته بانوانی که به دیابت یا فشار خون بالا مبتلا بودند، نمی‌توانستند باردار شوند. با این وجود در حال حاضر درمان این بیماری‌ها پیشرفت کرده و امکان باروری در این بانوان افزایش یافته است، اما به دلیل مشکلات خاص در دوران بارداری سزارین می‌شوند. در کل دلایل افزایش سزارین بسیار متفاوت و متنوع است. اینکه ما بخواهیم آمار سزارین را کاهش دهیم، به‌سرعت رخ نخواهد داد. کار روی هر کدام از عوامل زمان بسیاری را به خود اختصاص می‌دهد و باید تلاش‌های زیرساختی اقتصادی و فرهنگی در این زمینه صورت بگیرد. ما به‌عنوان متخصصان زنان، تمایل داریم که جمعیت افزایش یابد و این موضوع به سود بیمارستان‌ها و پزشکان است، با این وجود سلامت مادر و جنین برای ما در اولویت قرار دارد و شعار ما زایمان ایمن با محوریت زایمان طبیعی است.