این‌بار زنان بازیگر تعزیه می‌شوند

همه ما تعزیه‌خوانی را نوعی هنر مردانه می‌دانیم و مردان به‌عنوان شبیه‌خوان همه نقش‌های تعزیه را اجرا می‌کنند؛ گرچه از گذشته زنان در تعزیه نقشی نداشته و مردان با تن‌پوش‌های زنانه، نقش زنان را اجرا می‌کردند، اما اخیرا تعدادی از زنان با تشکیل گروه تعزیه، مصائب وارد شده به اهل بیت را برای زنان به نمایش می‌گذارند.

گروه تعزیه زنان از سال ۱۳۹۵ به‌عنوان تنها گروه تعزیه خراسان رضوی در کاشمر آغاز به کار کرد و تا به امروز نیز فعالیت‌های خود را ادامه داده است.

اعظم افتاده که مدیر تنها گروه فعال شبیه‌خوانی زنان منطقه است، در رابطه با این موضوع می‌گوید: همه اعضای خانواده‌ام از گذشته تا به امروز تعزیه‌خوان بوده‌اند و من هم در این مراسم بزرگ شده‌ و به‌گونه‌ای این هنر را به ارث برده‌ام.

او که ۴۲ سالگی خود را سپری می‌کند، ادامه داد: تا زمانی‌که ازدواج نکرده بودم هرچند علاقه فراوانی به برگزاری مراسم تعزیه داشتم با این وجود نمی‌توانستم مداحی کنم، اما بعذ از ازدواج آرزویم تحقق پیدا کرد و مداحی کردم.

وی که صدایش به دلیل برگزاری مراسم گرفته است، اضافه می‌کند: اکنون برای برگزاری مراسم تعزیه در فرح‌آباد و روستاهای اطراف شرکت می‌کنم و نوحه‌خوانی، شور، مداحی، نوحه، سبک واحد و دشتی و هر نغمه‌ای را اجرا می‌کنم.

افتاده که از سال ۱۳۷۶ مداحی خود را با عزاداری برای امام موسی کاظم علیه‌السلام شروع کرده است، می‌گوید: همه این کارها را با مطالعه کتاب یاد گرفته‌ام. حسینیه زنان ام‌البنین را برای نخستین بار در روستا راه‌اندازی کرده‌ایم که تمام کارهای آن از آشپز و کفش‌دار گرفته تا خدمتگزار و مداح توسط زتان بدون انجام می‌شود. همچنین در روز عاشورا به همت همین خانم‌ها توانستیم به ۲۰۰۰ نفر غذای نذری بدهیم.

افتاده که در حال حاضر در سطح دو حوزه علمیه مشغول به تحصیل است، خاطرنشان می‌کند: در سال ۱۳۹۵ کار تعزیه‌خوانی را با خطبه‌خوانی حضرت زینب در بارگاه یزید شروع کردم، بحث خطبه حضرت زینب در همه پایگاه‌های بسیج و حوزه‌های علمیه در استان مطرح بود که نخستین بار توانستیم در روستا این‌کار را انجام دهیم.

استقبال از تشکیل گروه تعزیه زنان

وی بیان می‌کند: با توجه به اینکه خانواده‌ام به تعزیه‌خوانی اشغال داشتند، تصمیم گرفتیم خطبه‌خوانی حضرت زینب را به‌ صورت تعزیه‌ اجرا کنیم که با مشورت تعزیه‌خوان‌های روستا مطالب و مستندات مورد نیاز را تهیه و در قالب تعزیه‌ای به نام «بازار شام» در آورده و اجرا کردیم.

این خانم تعزیه‌خوان تشریح می‌کند: ایجاد گروه تعزیه با استقبال خوبی در هیئت زنان مواجه شد و باعث کشف استعدادهای بسیاری در این زمینه شد، طوری که خواهرم در نقش یزید شاید بهتر از یزید مردان و یا شمری که در گروه داریم بهترین نقش را اجرا می‌کند. هر داستان را مردان یک‌بار برای ما می‌خواندند و خودمان یاد می‌گرفتیم؛ ما مربی تعزیه‌خوان زن نداریم و با توجه به بحث مسائل شرعی نمی‌توانیم از مردان برای آموزش استفاده کنیم، ولی پس از اجرای هر تعزیه،‌ افراد برای حضور در گروه اعلام آمادگی می‌کنند.

وی با بیان اینکه همه لباس‌های تعزیه توسط یکی از خیرین تهیه شده، ادامه می‌دهد: هنگامی که برای نخستین بار در روستا تعزیه اجرا کردیم مورد استقبال خوب زنان قرار گرفت و چنان مراسم با هیجانی برگزار شد که گویی سال‌هاست این گروه کار را انجام داده بودند. گروه ما تنها گروه تعزیه‌خوان بانوان در خراسان‌رضوی است و از سن ۴ ساله در نقش حضرت رقیه، ۱۱ و ۱۲ ساله در نقش دختر یزید و تا ۴۰ سالگی در گروه فعالیت می‌کنند.

جامعه هنوز به توانایی زنان بی‌اعتماد است

افتاده با اشاره به اینکه هر کار، سختی خود را دارد اما گروه چون کارشان برای ائمه اطهار است همه مشکلات را تحمل می‌کنند، ادامه داد: موفقیت گروه تعزیه زنان همراه و همفکر با رهبر گروه است که سبب شده تا در طول این سال‌ها فعالیتش ادامه پیدا کند.

وی با ابراز تأسف از اینکه جامعه هنوز به توانایی زنان در تمام زمینه‌ها اعتقاد ندارد، خاطرنشان می‌کند: اگرچه برگزاری تعزیه توسط زنان با استقبالی خوب‌تر از سخنرانی‌ها مواجه شده است، اما تعزیه‌خوان‌های مرد در شهرها به این فعالیت با تعجب نگاه می‌کنند، اما زنان با اتحاد خود می‌توانند قابلیت‌های خود را  نشان دهند.

طبق مطالعات انجام شده تعزیه‏‌خوانی در منطقه کاشمر، ۴۰۰ سال سابقه دارد و در یونسکو نیز به ثبت رسیده است. پس از جستجو در اسناد مختلف، سندی به دست آمده که طبق آن تعزیه‌خوانان روستای فدافن در ۴۰۰ سال قبل نامه ‎ای به مراجع تقلید آن زمان در نجف می‎نویسند مبنی بر اینکه می‎توان پولی که مردم در زمان اجرای تعزیه‌خوانی بر روی پارچه و یا کاسه‏ ای که دور می‏دهند، می‎ریزند خرج زندگی کرد و یا تنها  باید در راه تعزیه امام حسین (ع) هزینه شود. این نشان می‎دهد در ۴۰۰ سال پیش تعزیه ‎خوانان منطقه برای این مسائل دغدغه‌مند بوده‌اند و این تنها سندی است که به شکل مکتوب برای قدمت این هنر می‏ شود به آن توجه کرد.

ایسنا